Dataspaces zijn digitale ecosystemen waarin organisaties op een gecontroleerde en transparante manier data met elkaar uitwisselen zonder dat er sprake is van een centrale opslag. Daarbij behoudt iedere deelnemer volledige zeggenschap over het eigen databezit. De kern van een dataspace is gebaseerd op vertrouwen tussen partijen, heldere en bindende afspraken, interoperabiliteit tussen systemen en het afdwingen van datagebruiksbeleid. Dit concept speelt een centrale rol binnen de Europese datastrategie, waarin federatieve data-infrastructuren worden gepresenteerd als een alternatief voor de traditionele gecentraliseerde dataplatforms. De internationale organisatie International Data Spaces Association (IDSA) is leidend in dit veld en ontwikkelde het International Data Spaces Reference Architecture Model (IDS-RAM). Dit model beschrijft in detail de technische en organisatorische componenten die samen een dataspace vormen. Daarbij hoort ook de IDSA Rulebook, waarin de functionele eisen voor soevereine datadeling worden vastgelegd.

Tegelijkertijd biedt het Data Spaces Support Centre (DSSC) een uitgebreid pakket hulpmiddelen zoals een Knowledge Base, een Starter Kit en een Blueprint, die organisaties ondersteunen bij het ontwerpen en realiseren van hun dataspace-initiatieven. Ondanks deze steun blijkt uit onderzoek in Nederland dat veel organisaties nog moeite hebben met het implementeren van dataspaces. Zo concludeert Geonovum in haar verkenning “Van data naar waarde” dat er veel onduidelijkheid is over het onderscheid tussen dataspaces, datapipelines en dataplatforms, terwijl interoperabiliteit in de praktijk zelden wordt behaald. Ook de Nederlandse AI Coalitie (NLAIC) signaleert het ontbreken van heldere, eenduidige richtlijnen voor het bouwen van dataspace-infrastructuren. Dit leidt tot een gefragmenteerd landschap met veel geïsoleerde en niet-compatibele oplossingen.

Meer informatie over deze organisaties en documenten is te vinden op de volgende websites:
International Data Spaces Association (IDSA) – https://internationaldataspaces.org
Data Spaces Support Centre (DSSC) – https://dataspaces-support.eu
Geonovum verkenning “Van data naar waarde” – https://www.geonovum.nl/publicaties/van-data-naar-waarde
Nederlandse AI Coalitie (NLAIC) – https://nlaic.nl

Focus

De focus van de werkgroep richt zich op het scheppen van helderheid in het huidige, sterk versnipperde landschap van dataspace-initiatieven. De voornaamste doelstelling is om organisaties praktische houvast te bieden bij het starten, ontwerpen en structureren van een dataspace. Deze behoefte is urgent omdat het aantal beschikbare tools, raamwerken en platforms snel toeneemt, maar er geen overkoepelend en betrouwbaar overzicht bestaat van wat deze bronnen precies bieden, voor welke toepassingsgebieden ze geschikt zijn en hoe ze zich tot elkaar verhouden.

Daarom wordt in het werkgroep allereerst een grondige analyse uitgevoerd van bestaande bouwstenen, methodieken en hulpmiddelen, afkomstig van bijvoorbeeld IDSA, DSSC, Gaia-X en de Data Sharing Coalition. Hierbij wordt specifiek gekeken naar open source componenten zoals de Eclipse Dataspace Connector (EDC), de TNO Security Gateway en hulpmiddelen zoals de DSSC Toolbox. Deze bronnen worden beoordeeld op hun relevantie, bruikbaarheid in de praktijk en hun vermogen om interoperabiliteit te ondersteunen.