Een van de grootste obstakels bij het opzetten van dataspaces is het ontbreken van een helder, compleet en betrouwbaar overzicht van bestaande tools, standaarden en architecturen. Er is een overvloed aan bronnen, maar er bestaat nauwelijks eenduidige documentatie die uitlegt welke tool waarvoor geschikt is, hoe ze zich tot elkaar verhouden en welke onderdelen elkaar juist overlappen of aanvullen. De terminologie varieert bovendien sterk tussen verschillende initiatieven, wat het vergelijken en combineren van oplossingen bemoeilijkt. Zo gebruiken zowel IDSA als DSSC het begrip “connector”, maar met lichtelijk verschillende betekenis en architectuurrollen. Daarnaast is het onderscheid tussen functionele eisen, juridische afspraken en technische implementaties niet altijd duidelijk gemaakt.

Deze fragmentatie leidt tot het risico dat organisaties eigen interpretaties ontwikkelen van wat een dataspace is en hoe deze werkt. Dit kan ertoe leiden dat interoperabiliteit, het hart van het dataspaceconcept, verloren gaat. Dit is vooral problematisch in sectoren waar samenwerking tussen diverse partijen essentieel is, zoals de energietransitie en mobiliteit. In plaats van verbonden ecosystemen kunnen zo gescheiden silo’s ontstaan, wat de ambitie van federatieve data-uitwisseling ondermijnt.

De DSSC Starter Kit (https://dataspaces-support.eu/starter-kit) biedt een eerste oriëntatie voor organisaties die willen beginnen met dataspaces. Het introduceert het BLOFTS-model, dat vijf dimensies onderscheidt: Business, Legal, Operational, Functional, Technical en Security. Dit model helpt organisaties te beseffen dat een dataspace veel meer is dan alleen een IT-project, maar een multidimensionale samenwerking vereist.

De DSSC Blueprint (https://dataspaces-support.eu/blueprint) gaat verder en bundelt best practices en bouwstenen voor het opzetten van een dataspace. Deze gids bevat geen nieuwe standaarden, maar helpt bij het maken van keuzes over architectuur, governance en adoptie.

Het Data Sharing Coalition Use Case Playbook (https://www.datasharingcoalition.nl/use-case-playbook) ondersteunt organisaties bij het formuleren en beoordelen van use cases. Door een gestructureerde aanpak helpt het bij het inschatten van risico’s, baten en complexiteit van een dataspace-initiatief.

Het International Data Spaces Reference Architecture Model (IDS-RAM) (https://internationaldataspaces.org/ids-ram) biedt een gedetailleerde beschrijving van rollen, technische componenten en trust-mechanismen die nodig zijn voor een betrouwbare en soevereine dataspace. Dit model vormt de kern van veel Europese implementaties.

De Eclipse Dataspace Connector (EDC) (https://www.eclipse.org/dataspaceconnector) is een open source implementatie van een IDS-connector. Deze software faciliteert veilige, policy-gedreven data-uitwisseling en kan dienen als technische basis voor dataspaces.

De TNO Security Gateway (https://www.tno.nl/nl/focus-gebieden/industrie-innovatie/roadmaps/secure-digital-infrastructures) is een alternatieve connector met nadruk op fijnmazige beveiligingsbeleid en integratie in industriële omgevingen.

Het iSHARE Framework (https://ishareworks.org) voorziet in gestandaardiseerde afspraken voor identificatie, authenticatie en autorisatie (IAA). Hiermee wordt de juridische en organisatorische basis gelegd voor vertrouwen binnen een dataspace, compatibel met technische componenten zoals IDS connectors.

De Use Case Implementation Guide (UCIG) van de Data Sharing Coalition (https://www.datasharingcoalition.nl/ucig) bevat concrete referentie-eisen en integratiepatronen om interoperabiliteit op schaal te realiseren. Deze gids bouwt voort op inzichten van iSHARE, IDSA en andere frameworks.

Ten slotte biedt het Gaia-X Architectuurdocument (https://gaia-x.eu/architecture) een Europees kader voor federatieve data-infrastructuren met focus op governance, vertrouwen, datasoevereiniteit en cloud-integratie. Gaia-X fungeert als een overkoepelend meta-framework dat individuele dataspace-initiatieven met elkaar moet verbinden.